Thế hệ Z tiêu tốn tiền thuê nhà cho vé Taylor Swift, cảm thấy bị “đánh giá” và đổ lỗi cho trường học vì không dạy cách quản lý ngân sách

Thế hệ Z chi tiền cho vé concert Taylor Swift, cảm thấy bị đánh giá và đổ lỗi cho trường học vì không dạy cách quản lý ngân sách

Chào mừng bạn đến với thời đại của funflation, nơi một buổi hòa nhạc của Taylor Swift không chỉ là một đêm vui vẻ—nó trở thành một động lực kinh tế. Trên khắp Hoa Kỳ, các thành viên của thế hệ Z đang chi những khoản tiền có thể sánh ngang với tiền thuê nhà hàng tháng chỉ để có cơ hội xem thần tượng của họ biểu diễn. Giữa mức giá vé tăng vọt và những bức ảnh “sống ảo” trên mạng xã hội, nhiều người trong thế hệ Z thú nhận cảm giác tội lỗi, sự đánh giá và sự hối tiếc. Nhưng ai, hay điều gì, thực sự phải chịu trách nhiệm? Ngón tay thường chỉ trích vào các trường học—được cho là không dạy những kỹ năng quản lý ngân sách có thể cứu sinh viên khỏi việc tiêu tốn tiền lương (hoặc hơn) cho một đêm sang chói. Hãy cùng đi sâu vào hiện tượng này, lý do tại sao nó lại xảy ra, và cuộc tranh luận xung quanh nó.

Tình hình giá vé: “Swiftied” vào chi tiêu

Đối với bất kỳ ai đã nhìn thấy một vé concert của Taylor Swift gần đây, những con số thật đáng kinh ngạc. Vào năm 2025, giá trung bình cho một vé concert của Taylor Swift sẽ là 1.088,56 USD, với những chỗ ngồi trên cao bắt đầu từ 100 USD và các gói VIP cao cấp vượt mốc 6.500 USD. Không chỉ đây là mức giá cao kỷ lục, mà còn phản ánh mức tăng 400% so với các tour diễn hàng đầu vào những năm 1980 và 1990. Để bạn dễ hình dung, vào năm 1996, giá trung bình cho một vé concert chỉ khoảng 25,81 USD (tương đương khoảng 52 USD theo giá trị ngày nay), trong khi hiện nay, giá trung bình cho một nghệ sĩ lớn như Swift là 135,92 USD—chưa tính các khoản phí và phụ phí[1][2].

Điều này không chỉ xảy ra với Taylor Swift. Fan của Beyoncé, chẳng hạn, đang chi từ 200 đến 890 USD cho vé thường, với ghế VIP vượt qua ngưỡng 1.000 USD. Fan của Billie Eilish cũng chứng kiến một mô hình tương tự, với giá vé trung bình vượt 600 USD[1].

Tại sao thế hệ Z sẵn sàng chi tiêu nhiều như vậy?

• Kinh nghiệm hơn vật chất: Thế hệ Z luôn xếp hạng kinh nghiệm cao hơn hàng hóa vật chất, từ đó thúc đẩy nhu cầu khổng lồ cho các sự kiện trực tiếp.
• FOMO (Nỗi sợ bỏ lỡ): Mạng xã hội đảm bảo rằng mỗi buổi concert trở thành một kỷ niệm chung mà ai cũng muốn có. Không ai muốn bị bỏ lại trong những video TikTok “Eras Tour”.
• Kết nối cảm xúc: Những buổi biểu diễn trực tiếp mang lại cảm giác phấn khích mà nhiều người cho là đáng để bỏ tiền ra.
• Sẵn sàng vay nợ: Các khảo sát cho thấy gần 30% thế hệ Z sẵn sàng nợ tiền để có được vé concert[1].

“Người hâm mộ Swift đã thay đổi cách các nhà kinh tế nhìn nhận sức mạnh của một fandom trong chi tiêu. Không chỉ có Swifties, mà thế hệ Z cũng cho thấy họ sẽ làm bất cứ điều gì để có được vé tham gia trải nghiệm âm nhạc trực tiếp.” — The Battalion[5]

Funflation và “Kinh tế Swiftie”

“Funflation,” sự gia tăng chi tiêu cho giải trí và các sự kiện trải nghiệm sau đại dịch, đã làm cho việc trả 500 USD hoặc hơn cho vé concert trở thành điều bình thường. “Eras Tour” của Taylor Swift—biến mỗi thành phố diễn thành một thánh địa tạm thời—đã biến việc đi concert thành một sự kiện kinh tế, nâng cao doanh thu cho các doanh nghiệp địa phương và thúc đẩy doanh thu du lịch. Người hâm mộ không chỉ mua vé; họ đặt khách sạn, chi tiền cho đồ uống theo chủ đề, mua sắm trang phục và hàng hóa, và biến sự kiện thành một kỳ nghỉ hoành tráng[5].

Khuyết điểm, nhu cầu và bài học kinh tế

Giá cả tăng vọt không chỉ là vấn đề tham lam hay lạm phát của nghệ sĩ. Câu chuyện thực sự là cung và cầu—một bài học kinh tế sống động. Chỉ có một số buổi biểu diễn của Swift, nhưng có hàng triệu người hâm mộ háo hức muốn tham gia. Tình trạng khan hiếm này, kết hợp với nhu cầu khổng lồ, khiến giá cả tăng vọt, đặc biệt khi các nhà cung cấp lại vé và các thuật toán định giá động đẩy giá lên cao hơn. Ngân hàng Dự trữ Liên bang St. Louis thậm chí đã sử dụng vé Taylor Swift như một câu chuyện giáo dục về chi phí cơ hội—bạn đang phải từ bỏ điều gì (có thể là một khoản tiền đặt cọc xe hơi hay một phần tiền thuê nhà) để xem ngôi sao yêu thích của bạn[3]?

Bị “đánh giá” cho những lựa chọn của mình—và ai phải chịu trách nhiệm?

Khi truyền thông xã hội làm mờ ranh giới giữa sự ăn mừng và việc chia sẻ quá nhiều, nhiều người trong thế hệ Z thừa nhận cảm thấy bị đánh giá—không chỉ bởi các thế hệ trước, mà còn bởi chính bạn bè của họ—vì đã chi quá nhiều cho giải trí. Cuộc trò chuyện văn hóa nhanh chóng chỉ trích thanh niên về việc chi tiêu thiếu trách nhiệm, đặc biệt khi các tiêu đề nổi bật câu chuyện của những người hâm mộ bỏ thuê nhà hoặc sử dụng thẻ tín dụng để có bức ảnh hoàn hảo trong concert. Điều này đã nuôi dưỡng sự tức giận và cảm giác bị hiểu lầm, với một số người đổ lỗi cho những thất bại của hệ thống hơn là sai lầm cá nhân.

Đổ lỗi cho trường học: “Tại sao chúng ta không học cách lập ngân sách?”

Một câu hỏi thường gặp giữa những người hâm mộ trẻ: “Tại sao trường học không bao giờ dạy cho tôi cách lập ngân sách?” Trong khi người lớn có thể cười nhạo, phàn nàn của thế hệ Z thực sự không hoàn toàn vô lý. Khảo sát cho thấy nhiều sinh viên Mỹ tốt nghiệp với ít hoặc không có trải nghiệm về tài chính cá nhân cơ bản, chưa nói đến việc điều hướng một thế giới với giá cả biến động, bán lại có tính chất cướp giật, và nỗi sợ bỏ lỡ trên mạng. Các lớp toán có thể bao gồm phương trình bậc hai, nhưng ít trường yêu cầu các khoá học toàn diện về tín dụng, lập ngân sách, hoặc đánh giá chi phí cơ hội. Khoảng trống giáo dục này thường được thế hệ Z nhắc đến khi giải thích những quyết định tiêu tiền của họ, đặc biệt là liên quan đến những trải nghiệm áp lực cao và chi phí cao như concert[3].

Phản hồi từ các nhà giáo dục kinh tế

Một số nhà giáo dục hiện đang áp dụng văn hóa đại chúng như một phương thức dạy kiến thức tài chính. Ngân hàng Dự trữ Liên bang St. Louis, chẳng hạn, đã công bố các kế hoạch bài học sử dụng giá vé Taylor Swift như một cách giới thiệu thực tế về các khái niệm như khan hiếm, động lực và lập ngân sách. Tài liệu PDF này trình bày thêm các cách sáng tạo để tận dụng “Swiftonomics” trong các lớp học trung học và đại học, sử dụng sức hút của người nổi tiếng để truyền đạt những bài học nghiêm túc về quản lý tiền và những đánh đổi.

Cuộc đụng độ văn hóa: Kinh nghiệm so với sự trưởng thành

Các nhà kinh tế học và nhà phê bình văn hóa ghi nhận một sự chia rẽ ngày càng lớn giữa các thế hệ. Thế hệ Z chỉ ra rằng việc chi tiêu ưu tiên không có sự tương đồng: đối với cha mẹ họ, một concert là một đặc quyền hiếm hoi; còn với các thanh niên ngày nay, đó là một cột mốc không thể thiếu. Sự khác biệt này không chỉ dựa vào lạm phát hay tăng chi phí sản xuất (mặc dù cả hai đều đóng một vai trò lớn); mà còn về những gì thế hệ Z coi trọng. Dữ liệu cho thấy rằng khi được hỏi về hạng mục chi tiêu họ sẽ cắt giảm cuối cùng, một số lượng lớn người tiêu dùng đã chọn concert—ngay cả trước các dịch vụ phát trực tuyến hoặc các buổi ăn ngoài[5].

1. Thế hệ Z chi tiêu nhiều hơn cho các sự kiện trực tiếp so với các thế hệ trước, đặc biệt là khi trưởng thành[2].
2. Có một kỳ vọng xã hội phải “có mặt” cho những trải nghiệm văn hóa lớn, được phóng đại bởi TikTok và Instagram.
3. Nhiều người cảm thấy không đủ khả năng quản lý tài chính, chỉ ra sự thiếu hụt giáo dục tài chính trong chương trình học.

Có thể làm gì? Mẹo lập ngân sách từ “Chiến tuyến Swiftie”

• Mua hàng hóa trước: Tránh chi tiêu bốc đồng vào ngày sự kiện khi mà giá thường bị đẩy cao.
• Bỏ qua hàng ăn: Mang theo đồ ăn nhẹ hoặc ăn trước có thể tiết kiệm đáng kể.
• Đi chung xe hoặc sử dụng phương tiện công cộng: Giảm thiểu chi phí di chuyển cho các concert ở xa.
• Đặt ra giới hạn chi tiêu: Quyết định từ trước số tiền bạn sẵn sàng chi cho trải nghiệm, bao gồm cả tất cả các chi phí phụ như trang phục và quà tặng[5].

Bình luận của chuyên gia: Nơi mà trách nhiệm nằm ở đâu

Khi dễ dàng chỉ trích người hâm mộ vì đã phá vỡ ngân sách, thực tế lại phức tạp hơn. Giá vé đang tăng do nhiều yếu tố như chi phí sản xuất tăng, định giá động và nhu cầu mạnh mẽ cho những trải nghiệm thực tế sau nhiều năm sống trong đại dịch. Thế hệ Z không phải là những người tiêu dùng không có trách nhiệm—họ đang phản ứng với những động lực và ưu tiên của thế hệ mình, giống như những thế hệ trước đây.

Trong khi đó, các hệ thống giáo dục đang từ từ xây dựng thêm các chương trình dạy tài chính cá nhân liên quan, nhưng thường là quá muộn để có ảnh hưởng đến thói quen chi tiêu thực tế. Cho đến khi các trường học bắt kịp, trách nhiệm vẫn sẽ thuộc về các cá nhân, gia đình và cộng đồng để lấp đầy khoảng trống đó.

Kết luận: Bài học thực sự đằng sau vé concert

Khi thế hệ Z tiếp tục theo đuổi trải nghiệm hơn là sở hữu, văn hóa—và cả nền kinh tế—sẽ tiếp tục phát triển. Dù giải pháp nằm ở việc lập ngân sách chặt chẽ hơn, đổi mới chương trình học, hay chỉ đơn giản là những cuộc trò chuyện thực tế hơn về tiền bạc, điều rõ ràng là vé Taylor Swift không chỉ là một thú vui tội lỗi. Chúng phản ánh cách mà những người trẻ trưởng thành cân nhắc ưu tiên, điều chỉnh theo các kỳ vọng xã hội, và đấu tranh với những khoảng trống trong giáo dục của họ. Đi về phía trước, giá trị thực sự có thể không nằm ở tấm vé, mà là bài học được rút ra long after the curtain falls.

Để biết thêm về chủ đề này, hãy tham khảo các tài nguyên từ Báo cáo về giá vé concert trung bình của SimpleBeen, FYI: Thế hệ Z chi nhiều hơn cho vé concert, và các bài học kinh tế từ Ngân hàng Dự trữ Liên bang St. Louis.

Bài viết được viết bởi

Đặng Khắc Minh

Nhà phân tích thị trường

Đặt câu hỏi